In het Amsterdamse Kleine-Gartmanplantsoen kruipen veertig levensechte varanen, agames en leguanen op het gras tussen de bloemen of zitten bewegingsloos tussen een chaos van fietsen en brommers, die aan de omheining van het parkje zijn vastgeketend.
Het Kleine-Gartmanplantsoen is een klein parkje aan de rand van dit drukste plein van Amsterdam. Toch moet het zich waar maken als plantsoen, natuur zijn, rust geven en zich min of meer isoleren van de omgeving. Het plantsoen moet zich onttrekken aan de stad, maar de stad staat dat niet toe. Het probleem kan worden opgelost als het plantsoen zijn eigen beweging genereert; de dynamiek van de stad in zich opneemt zonder de functie van tuin te verliezen. Veertig hagedissen doen daartoe een poging en brengen deze paradoxale plek tot leven. Het zijn eerder hagedissen dan sculpturen, veel en verspreid over het hele plantsoen, voortdurend in beweging, de chaos bevestigend. Een diepe put in het plantsoen doet hun herkomst, hun aanwezigheid en hun verdwijnen vermoeden. Ze doen geen ruimtelijke uitspraak, maar ze zetten de plek onder spanning.

Hagedissen passen zich aan de omstandigheden aan. Ze overleven de winter en nemen de temperatuur en kleur aan van de omgeving. Soms verliezen ze hun staart en sterven dan niet. Door deze eigenschappen zijn ze van oudsher het symbool van het eeuwige leven. Ze vertegenwoordigen zowel dood als wederopstanding, in een voortdurend veranderende wereld. Dat is de verbeelding van het Leidseplein: een voortdurend veranderend toneel, met een steeds veranderende voorstelling, opgevoerd door steeds weer andere mensen.
Overdag een paradijs, is het plantsoen 's nachts een onheilspellend donker gat waarin, door nevels van alcohol en drugs, een glimp kan worden opgevangen van veertig
hagedissen; een stedelijk delirium. Precies waarom Jan Westerhof reeds in de 17e eeuw bekend stond als Blauw Jan.


Bron: Hans van Houwelingen, toelichting
ontwerpopdracht Kleine-Gartmanplantsoen. Amsterdam 04-09-1991
1. Marjorie H.Bottenheim / A.M. de Waal, Uitgaan in Oud-Amsterdam, 1958.