Kunstwerk 

Jerolimo: 'O Joffrou wildy my een courtesy bewysen, 

So laet u slaeve toe, dat hy u eensjens kust.' 

Trijn Jans: 'Nou Joncker niet te stout, ay lieve houtje rust.' 

Deze scène uit het blijspel Spaanschen Brabander Jerolimo (1618) van de beroemde Nederlandse dichter en toneelschrijver Gerbrand Adriaensz. Bredero (1585-1618) heeft als inspiratiebron gediend voor het bronzen beeld op de Nieuwmarkt, gemaakt door Piet Esser (1914-2004) (1). In de scène zien we hoe de Antwerpse oplichter Jerolimo (de 'Spaanse Brabander') een kus probeert te krijgen van Trijn Jans, een vrouw van lichte zeden (een 'snolletje’ in Bredero's woorden). De vrouw draait haar hoofd van hem af; ze wil eerst geld zien.  

 

Achtergrond 

Ter ere van de 350e sterfdag van Bredero werd in 1968 een commissie opgericht die verantwoordelijk was voor een groot scala aan Bredero-gerelateerde zaken. Zo kwam er een Bredero-tentoonstelling in de Waag in samenwerking met het Amsterdams Historisch Museum, een heruitgave van zijn (toneel)teksten, meerdere opvoeringen van zijn toneelstukken en een bijeenkomst in de aula van de Universiteit van Amsterdam (2).  

Al twaalf jaar daarvoor, in eerste instantie ongerelateerd aan de Bredero-herdenking, kreeg Esser van het gemeentebestuur van Amsterdam (o.l.v. Burgermeester d’Ailly) de opdracht voor dit monument (1). Esser werkte tussen 1963 en 1967 aan het beeld. Uiteindelijk werd besloten om de onthulling van het monument in te passen in de bredere festiviteiten rondom Bredero’s sterfdag. Het standbeeld, dat met sokkel en al vier meter hoog is, werd op 26 september 1968 onthuld door toenmalig Burgemeester Ivo Samkalden en de dochter van de kunstenaar Piet Esser (3) 

Bredero werd geboren in de Nes, maar woonde lang vlak bij de Nieuwmarkt op de Oudezijds Voorburgwal (4). De gekozen locatie voor het beeld op de Nieuwmarkt, aan de kant van de Geldersekade, werd deels hierdoor bepaald: “Ik wou namelijk iets maken waarin je de rijkdom van de wereld van Bredero herkent, iets feestelijks dus, op een plaats waarin nog veel van die wereld is overgebleven", aldus Esser (2). De nabijheid van de Bredero-tentoonstelling in de Waag woog ook mee in de beslissing voor de locatie. Voor deze tentoonstelling maakte Esser een bronzen penning met het portret van Bredero en op de keerzijde het monument (5).  

 

Kunstenaar  

Vincent Pieter Semeyn (Piet) Esser studeerde in 1938 af aan de Amsterdamse Rijksakademie van Beeldende Kunsten met de zilveren medaille van de Prix de Rome, een stimuleringsprijs voor veelbelovende jonge kunstenaars, op zak (1). Hij studeerde tussen 1939 en 1941 verder in Zagreb, maar keerde vanwege de oorlog terug naar Amsterdam. In 1943 trouwde hij met de schilder Dora Wellensiek. In 1947 volgde hij zijn professor Jan Bronner op aan de Rijksakademie. Onder Essers studenten bevonden zich onder meer Jan Wolkers (1925-2007) en René van Seumeren (1923-1989).  

In Essers werk staat de mens centraal. Naast standbeelden en monumenten, zoals het Troelstra-monument (1953) in Den Haag, maakte hij veel portretbustes en bronzen penningen. Esser werkte zijn ontwerpen uit in was en maakte vaak meerdere versies voordat hij het definitief in brons goot. Uiteindelijk liet hij enkele beelden, waaronder het Bredero-monument, vergroten door de agrandisseur statuaire Roger Bousquet in Parijs (6). Het oorspronkelijke schaalmodel van het monument is in langdurige bruikleen van het Museum Beelden aan Zee en momenteel te vinden in Beeldentuin de Havixhorst bij Meppel (7). In 1993 stond dit beeld op Ameland, waar Esser vaak met zijn studenten naartoe ging.  

 

Bronnen 

(1) Jan Teeuwisse et al., Piet Esser, beeldhouwer en medailleur (Leiden: Rijksmuseum Het Koninklijk Penningkabinet, 1996), 7, 187.  

(2) "Bredero-monument wordt donderdagmiddag onthuld", Het Parool, 20-09-1968.    

(3) Nederlands Dagblad, 01-10-1968.   

(4) Ons Amsterdam | Het Amsterdam van Bredero 

(5) Amsterdam Museum | Bredero-penning Piet Esser 

(6) Lien Heyting et al., V.P.S. Esser (Zwolle, Uitgeverij Waanders bv; Den Haag, Sculptuur Instituut), 146.  

(7) DE SPAANSE BRABANDER | Beeld 10 - Beeldentuin de Havixhorst 

 

Meer weten?  

Documentaire Piet Esser: Verbeelden van het zien