Kunstwerk 

Op 25 februari 1941 brak er in Amsterdam een staking uit. Dit was een reactie op een razzia die plaats vond op het Jonas Daniel Meijerplein, waarbij de Duitse bezetters 427 Joodse mannen oppakten en wegvoerden. Tienduizenden mannen en vrouwen uit Amsterdam en omgeving reageerden op de oproep van de illegale communistische partij om te staken. Na 2 dagen sloegen de Duitsers de staking met geweld neer. De Februaristaking was het enige grote en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in bezet Europa. De manier waarop een deel van de Amsterdamse bevolking zich tijdens de Februaristaking verzette tegen de Duitse bezetter, was voor koningin Wilhelmina later aanleiding om het stadswapen een eervol devies toe te kennen: 'Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig’ (1). 

 

Achtergrond 

Beeldhouwer Mari Andriessen maakte dit bronzen beeld om de Februaristaking te herdenken op verzoek van de gemeente Amsterdam. ‘Zeer treffend komt de vastberadenheid van het opgekropte verzet erin tot uitdrukking,’ schreef het Haarlems Dagblad toen het beeld in 1952 werd onthuld. Mari Andriessen was de ideale kandidaat voor deze opdracht. Naast zijn kwaliteit als beeldhouwer, had hij tijdens de Tweede Wereldoorlog Joodse onderduikers in huis en diende zijn atelier als wapendepot voor het verzet. Bovendien weigerde hij deel uit te maken van de Nederlandsche Kultuurkamer. Dit instituut was opgericht door de Duitsers en dwong kunstenaars van alle disciplines lid te zijn, anders konden ze hun beroep niet uitoefenen. Vanzelfsprekend moesten de leden het nationaalsocialistische (nazistische) gedachtengoed uitdragen. Voor De Dokwerker heeft Mari Andriessen zijn vriend Willem Termetz model laten staan, die samen met hem in het verzet zat. Van meet af aan was duidelijk dat de nagedachtenis aan de Februaristaking niet door een mythologisch figuur verbeeld zou kunnen worden of het portret van een lijdzaam oorlogsslachtoffer (2). 

 

Kunstenaar  

Mari Andriessen werd in 1897 geboren in Haarlem, de stad waar hij, praktisch onafgebroken, is blijven wonen en werken. Hij volgde lessen bij beeldhouwer Jan Bronner en aan de Haarlemse School voor Kunstnijverheid (3). In 1917 werd Andriessen toegelaten tot de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, waar hij tot 1923 studeerde. Onder invloed van Bronner werd Andriessen een kunstenaar die, volgens de idealen der gemeenschapskunst, zich in dienst stelde van de samenleving. Samen met de beeldhouwers Wessel Couzijn en Nic Jonk was hij de oprichter van de Academie '63, die later is omgezet in Ateliers '63. In de naoorlogse bloei die de Nederlandse beeldhouwkunst doormaakte onder de stimulans van de grote vraag naar oorlogsmonumenten, was voor Andriessen een hoofdrol weggelegd. Als geen ander bleek hij in staat algemeen levende gevoelens met betrekking tot het oorlogsleed op monumentale wijze te verbeelden. Andriessen werd de meest gevraagde kunstenaar voor dit type opdracht, en zijn oorlogs- en verzetsmonumenten staan over het gehele land verspreid (4). 

 

Bronnen 

(1) Amsterdams Fonds voor de Kunst red. Mirjam Beerman, Het Amsterdamse Beeldenboek, Sdaprint + Media, 1996. Pagina: 57. 

(2) Amsterdams Fonds voor de Kunst red. Mirjam Beerman, Het Amsterdamse Beeldenboek, Sdaprint + Media, 1996. Pagina: 57. 

(3) RKD Research | Mari Andriessen 

(4) Andriessen, Marie Silvester (1897-1979) 

 

Meer weten?  

Louk Tilanus, De beeldhouwer Mari Andriessen, De Haan, Weesp, 1984. 

Mies Bouhuys en Boris Klatser, Om nooit te vergeten – Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog, Produktie Uitgeverij Thoth, Bussum, 1995. 

Podcast ‘STAAKT!STAAKT!STAAKT!’ van NPO Radio 1 en NOS 

NOS Februaristaking  

Amsterdam: Heldhaftig, Vastberaden en Barmhartig? - Gemeente Amsterdam 

Foto onthulling Dokwerker