Kunstwerk 

De meer dan 102.000 bakstenen van het Holocaust namenmonument herdenken de Nederlandse Joden, Roma en Sinti die allen vanwege hun afkomst zijn omgekomen tijdens de Holocaust. Op de stenen staan de naam, geboortedatum en de leeftijd bij het overlijden van ieder van de slachtoffers. Door de manier van graveren is het voor bezoekers van het monument ook mogelijk om ‘voelend’ langs de wand te gaan. Met dit monument hebben de slachtoffers een plek gekregen waar zij kunnen worden herdacht die zijn vervolgd, gedeporteerd en omgebracht door het naziregime van 1940 tot 1945 (1). 

 

Achtergrond 

Boven op de namenwanden zijn spiegelsculpturen aangebracht. Deze vertegenwoordigen van boven gezien de vier letters van ‘in memoriam’ in het Hebreeuws. Vanaf de grond vormen de muren en spiegels samen een labyrint waar je doorheen kan lopen. De ruimte tussen de namenwanden en de spiegelsculpturen, symboliseert de onderbreking in de geschiedenis en vele levens die de Holocaust veroorzaakte. De spiegels zorgen letterlijk en figuurlijk voor ruimte voor reflectie en de mogelijkheid voor bezoekers om naar binnen te keren en stil te staan bij de slachtoffers. De keuze voor het gebruik van bakstenen sluit aan op de Amsterdamse en West-Europese architectuur, waar dit materiaal leidend is vanaf de late middeleeuwen. Het gaat daardoor een materiële verbinding aan met de stad waarin het monument zich bevindt (2). 

De Weesper- en Plantagebuurt was een belangrijk centrum voor het Joodse leven in Amsterdam. Het monument bevindt zich aan de Weesperstraat, wat tot 1945 een belangrijke Joodse winkelstraat was. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en de bezetting van door het naziregime werden Joden systematisch uitgesloten van het publieke leven en werden velen van hen afgevoerd naar en vermoord in vernietigingskampen. Van de 102.000 Nederlandse slachtoffers van de Holocaust woonden er 65.000 in Amsterdam. In het centrum van wat de joodse buurt was is er met dit monument ruimte gemaakt voor verstilling en herdenken van deze slachtoffers, midden in de hectiek van de stad (3). 

Het monument is tot stand gekomen in opdracht van het Nederlands Auschwitz Comité. Vanuit deze stichting nam Jacques Grishaver het initiatief voor de plaatsing. Publieke en private instanties hebben stenen geadopteerd om de financiering van het monument mogelijk te maken. Zo hebben vele gemeenten, waaronder de Gemeente Amsterdam, stenen geadopteerd van hun inwoners die slachtoffer zijn geworden van de Holocaust. Het monument is onthuld op 19 september 2021 door Koning Willem Alexander (4).  

Het monument wordt regelmatig aangepast als er nieuwe namen bekend zijn, of als er aanpassingen moeten worden gedaan aan de namen en data. Deze worden dan geplaatst op de ‘1000 namen wand’, die gezien vanaf de Weesperstraat zich aan de linkerzijde van het monument bevindt (5). Het is mogelijk om met de QR-codes die bij het monument aanwezig zijn, de route naar een naam te vinden in het monument. 

 

Kunstenaar 

Het Holocaust Namenmonument is ontworpen door de Pools-Amerikaanse architect Daniel Libeskind (1946-). Libeskind is zelf zoon van Holocaustoverlevenden. In 1964 emigreerden zij vanuit Polen naar Amerika. Eerder ontwierp Libeskind het Joods Museum in Berlijn en het nieuwe gebiedsplan voor het World Trade Centre in New York (6). Ook is er een land art kunstwerk van Libeskind te zien in Almere, Polderland Garden of Love and Fire. In dit werk maakt de architect en kunstenaar, net als bij het Namenmonument, gebruik van vlakken die in de opstelling staan van een labyrint. Door zijn opleiding als architect heeft hij een ruimtelijke benadering van sculptuur, en legt in zijn werk vaak verbanden met de (stedelijke) omgeving. Het werk van Libeskind is veelal deconstructivistisch. Door middel van abstracte constructies geven architecten binnen de stroming van het deconstructivisme vorm aan de complexiteit van een specifieke plek en het dagelijks leven dat daar plaatsvindt (7).  

 

Bronnen:  

(1) Holocaust Namenmonument Nederland 

(2) Ontwerp - Holocaust Namenmonument 

(3) im de Wagt. Vijfhonderd meter namen: de Holocaust en de pijn van de herinnering. (Amsterdam, 2021) 

(4)  Holocaust Namenmonument - Koning onthult op 19 september Nationaal Holocaust Namenmonument, 25-08-2021  

(5) NOS - Dit zijn de namen | Het Nationaal Holocaust Namenmonument 

(6) RKDartists - Daniel Libeskind  

(7) Landart Flevoland - Polderland Garden of Love and Fire (1997) 

 

Meer weten? 

https://youtu.be/gwnCw2eHn7w?feature=shared 

Dit zijn de namen | Het Nationaal Holocaust Namenmonument  

Onthulling Nationaal Holocaust Namenmonument - Gemeente Amsterdam