Negen kleine glaskunstwerken sieren de nieuwe gebouwen in het Asscherkwartier.  Hoog aan de gevels glinsteren de buurtjuwelen in het licht en nemen je mee van de Rustenburger-dwarsstraat naar het Dora Tamanaplein, naar het Cullinanplein en vandaar naar de Amsteldijk en de Tolstraat. De glassculpturen zijn nauw verweven met de drie rijksmonumenten in deze buurt: de voormalige Diamantslijperij Asscher, de theosofische Tempel en het oude Raadhuis van Nieuwer-Amstel. Elke sculptuur belicht een aspect van een van de monumenten;  samen vertellen ze een beeldend verhaal over de buurt.

De allergrootste inspiratiebron voor Sanja Medic’s ontwerp vormt het meesterwerk van diamantslijper Joseph Asscher met de Cullinan-diamant. De 9 diamanten die dat opleverde, waren alleen voor de meest geprivilegieerden bereikbaar. De buurtjuwelen van Sanja Medic zijn echter toegankelijk voor iedereen.

De sculpturen zijn gemaakt van glas, om precies te zijn van kristal en glasmaglas, in een ambachtelijk en innovatief productieproces. Dit sluit aan op de lange traditie van vakmanschap en creatief ondernemerschap in De Pijp. 

Het verhaal van Joseph Asscher en de Cullinan diamant

De Cullinan is de grootste hoogwaardige diamant die ooit is gevonden. De steen werd in 1905 opgegraven in Zuid-Afrika en woog 621 gram of 3106 karaat.  In 1907 werd de steen, vernoemd naar de eigenaar van de mijn , Sir Thomas Cullinan, als geschenk overhandigd aan de Britse koning Edward VII, heersend over het gebied.

Omdat de Cullinan te groot was om in een kroon of sieraad te worden geplaatst, was de enige oplossing om de steen te splitsen. En zo kwam de steen terecht bij de vooraanstaande diamantslijpers van Asscher in Amsterdam. Een grote eer, maar ook een enorme verantwoordelijkheid. Als de diamant verkeerd werd geraakt, zou deze in duizenden stukken kunnen versplinteren en al zijn waarde verliezen.

Joseph Asscher, de meest bekwame slijper van het bedrijf, had lang nagedacht over de beste aanpak. Zijn eerste poging mislukte: het oppervlak van de steen was zo hard dat het mes brak. Een week later deed Joseph met een nieuw en groter mes een tweede poging en dat lukte. Getuigen beweerden dat hij op dat moment zo opgelucht was dat hij flauwviel. Vervolgens heeft Asscher de steen in negen stukken gekloofd. Het kostte hem nog eens acht maanden om deze tot onderscheidende briljanten te slijpen. De stenen werden gezet in historische kroonjuwelen, die de Britse koninklijke familie bij gelegenheid nog steeds draagt.

Plattegrond (foto)

Op de plattegrond zijn de locaties van de negen sculpturen hoog aan de gevels aangegeven. Ze verwijzen naar de rijke ornamentele gevel van het Raadhuis, de geometrische architectuur van de Tempel en naar de functie van het Asscher-gebouw als diamantslijperij.

Fotografie: Ringel Goslinga

Kunstroute Zuid

Tot het einde van de 19de eeuw was de huidige Tolstraat geen onderdeel van Amsterdam. Dit agrarische gebied hoorde bij Nieuwer-Amstel, nu Amstelveen, en werd in 1896 bij de stad gevoegd. Bij de nieuwe stadsgrens werd een tolhek geplaatst waar tol werd geheven voor het gebruik van de Amsteldijk. Niet veel later, in 1906, verrees hier ook Diamantslijperij Asscher. In deze slijperij bewerkte Joseph Asscher de Cullinan, de grootste ruwe diamant die ooit op aarde werd gevonden. Hij spleet de diamant in negen delen en deze werden verwerkt in de kroonjuwelen van het Engelse koningshuis.

In het kunstwerk Revisiting The Cullinans verbeeldt kunstenaar Sanja Medic in negen glazen sculpturen de grote ambachtelijke en creatieve uitdaging van Asscher, dit keer met het materiaal glas. Dit combineerde de kunstenaar met architectonische elementen uit drie rijksmonumenten in de directe omgeving. Zo voegde ze ornamenten toe van de gevel van het voormalig Stadsarchief en Raadhuis Nieuwer-Amstel en verwerkte ze elementen uit het dak en ramen van Cinetol, broedplaats en voormalige Theosofische tempel.

De diamantslijperij had grote impact op de buurt - de omliggende straten werden vernoemd naar edelstenen, de buurt zelf kreeg de bijnaam Diamantbuurt. Over de ontwikkeling van het Asscherkwartier en het bijzondere verhaal van de Cullinan spreekt Cathelijne Blok met Karin Maarsseveen van het Stadsarchief Amsterdam en kunstenaar Sanja Medic.

Luister naar het verhaal achter deze schildering via deze link of onderstaande QR-code: